Jarosław Różański, Kościół katolicki w dialogu z tradycyjnymi religiami afrykańskimi, Pelplin: Bernardinum 2020.

Pierwsze spotkania z tradycyjnymi religiami afrykańskimi w Nubii czy Etiopii nie są zbyt dobrze udokumentowane. W relacjach europejskich XVI-XVIII w. wieku wyraźnie przebija się brak wiedzy o nich i ich deprecjonowanie. Nieco lepiej prezentuje się wiek XIX i pierwsza połowa XX wieku. Ale i w tym czasie – pomimo pierwszych, szerszych relacji i badań – widać fragmentaryczna i raczej negatywną perspektywę, co wyraża się w używanej wówczas terminologii na określenie tradycyjnych religii afrykańskich: „animizm”, „fetyszyzm”, „totemizm”, „poganizm”, „kult przodków”, itp. Odnotować tutaj trzeba, iż pierwsze opracowania – i zarazem pierwsze próby dowartościowania religii i kultur afrykańskich – wyszły spod pióra misjonarzy. Wyraźny przełom w spojrzeniu na tradycyjne religie afrykańskie w Kościele katolickim zaznaczył się podczas Soboru Watykańskiego II. Następujący po nim szereg dokumentów Kościoła katolickiego wyraźnie dowartościował nie tylko same tradycyjne religie afrykańskie jako takie, ale szereg wartości, które one prezentują.

W pierwszej części niniejszego opracowania zarysowano najpierw długą historię spotkania chrześcijaństwa z nowymi kulturami i religiami oraz zarys refleksji nad możliwością zbawienia – w sensie chrześcijańskim i z punktu widzenia chrześcijańskiego – w tych religiach. Sięganie do samych korzeni chrześcijaństwa w kontekście tradycyjnych religii afrykańskich wydaje się uzasadnione, gdyż przez wieki mówiąc o religiach „pogańskich’ czy „niechrześcijańskich” w ogólności Kościół – czy Ojcowie Kościoła – mówił tym samym o religiach jako takich, a zatem także o tradycyjnych religiach afrykańskich. W drugiej części wskazano na ogromne zróżnicowanie kulturowe Afryki, które wpływa także na jej zróżnicowanie w organizacji życia społecznego, politycznego i religijnego, najczęściej bardzo ze sobą powiązanego. Podkreślono, iż tym, co z pewnością łączy kultury Afryki Subsaharyjskiej jest tradycyjna struktura wspólnotowa, która przenika wszystkie dziedziny życia. Jest ona organicznie powiązana z miejscowym systemem religijnym. Następnie – wychodząc od antropocentryzmu, właściwego tradycyjnym religiom afrykańskim – przedstawiono różnego rodzaju obrzędy religijne , które stanowiły jeden z podstawowych czynników integrujących wspólnotę i przenikających całe jej życie. Z punktu widzenia badaczy europejskich można w nich wyróżnić elementy magii i religii, ale w tradycyjnych religiach afrykańskich te dwie rzeczywistości często łączą się wprost nierozdzielnie. W następnych rozdziałach ukazano bogaty świat duchowy tradycyjnych religii afrykańskich, poczynając od najbliższych ludziom duchów przodków, czyli zmarłych, którzy osiągnęli ten status. Następnie zaprezentowano bogaty świat pozostałych duchów oraz świat bóstw i herosów.

Duchami zaś nazywamy byty stojące poniżej bóstw. Duchy te są bardzo liczne, z reguły ani dobre, ani złe. Ich działanie w dużej mierze zależy od człowieka. Na końcu przedstawiono koncepcję Istoty Najwyższej i formy jej kultu. W trzeciej części zaprezentowano możliwości i uwarunkowania (w tym trudności) dialogu oraz konkretne jego formy (dialog życia, współpraca w pomocy w rozwoju, dialog zaangażowania społecznego, dialog wymiany teologicznej oraz dialog doświadczenia religijnego.

Książkę można pobrać bezpłatnie w PDF pod adresem: https://www.academia.edu/49113298/