Lucjan Buchalik, Jarosław Różański (red.), Ex Africa semper aliquid novi, t. V, Żory: Muzeum Miejskie w Żorach, Polskie Towarzystwo Afrykanistyczne 2020, ss. 260.
Quid novi ex Africa ? – to częste, odwieczne niemal pytanie stawiane przede wszystkim w epoce odkryć geograficznych. Nieznane wtedy zupełnie wnętrze kontynentu stanowiło zagadkę i zachęcało wielu do jego zbadania. Zainicjowana w 2014 r. przez Muzeum Miejskie w Żorach seria wydawnicza Ex Africa semper aliquid novi odpowiada na to dawne pytanie wskazując na bogatą przeszłość kontynentu, ale przede wszystkim na różne aspekty jego współczesnego życia. Jest to bowiem kontynent pełen możliwości i nadziei.
Kolejny, piąty tom z tej serii koncentruje się na sztuce, antropologii rzeczy i literaturze. Otwiera go obszerny tekst Katarzyny Mich mówiący o kształtowaniu się lokalnej kultury starożytnej Nubii po upadku Meroe. To spojrzenie tak daleko wstecz podkreśla, iż afrykańska przeszłość kryje wciąż wiele tajemnic i wskazuje na potrzebę jej badania i nowych interpretacji. Kolejne dwa teksty – Jarosława Różańskiego (Uniwersytet Kardynała Stefana Wyszyńskiego) oraz Sławomira Szafrańskiego (Uniwersytet Szczeciński) ukazują przeszłość polskich badań w Afryce, koncentrując się na Ryszardzie Buchcie – pionierze fotografii w Sudanie oraz na Leopoldzie Janikowskim, badającym głównie tereny dzisiejszego południowego Kamerunu. Akcent wybitnie krajowy nosi ostatni tekst w dziale „Sztuka i antropologia rzeczy” autorstwa Anny Nadolskiej-Styczyńskiej z Uniwersytetu Mikołaja Kopernika w Toruniu, prezentujący badania nad ciekawą kolekcją afrykanistyczną Muzeum Misyjno-Etnograficznego w Pieniężnie. Ostatni tekst w tym bloku tematycznym, autorstwa Anety Pawłowskiej z Uniwersytetu Łódzkiego, związany jest również z Europą i Afryką, co odzwierciedla analizowane malarstwo Irmy Stern.
Drugi blok tekstów poświęcony jest literaturze i teatrowi. Otwiera go tekst Ewy Kalinowskiej z Uniwersytetu Warszawskiego, poświęcony literaturze rwandyjskiej i jej spojrzeniu na tragiczne ludobójstwo z lat dziewięćdziesiątych XX w. Izabela Zatorska – znawczyni teatru i literatury malgaskiej z tego samego uniwersytetu – przedstawia dwa teksty związane z XX. wiecznym teatrem na tej największej wyspie Afryki. Ostatni tekst w tym bloku, autorstwa Patrycji Kozieł, przedstawia działalność instytucji i stowarzyszeń literackich w Ghanie.
Tom zamykają teksty umieszczone w Varia. Pierwszy z nich jest owocem badań Lucjana Buchalika (Muzeum Miejskie w Żorach), prowadzonych wśród Tamberma z Togo w latach 2000 i 2012. Drugi stara się spojrzeć na historię z perspektywy badawczej południowo-sudańskich rodzimych elit, prezentując ludy Szylluk-Luo jako twórców cywilizacji światowej (Maciej Zabek, Uniwersytet Warszawski). W ostatnim tekście Wojciech Trojan – badacz nie związany z żadnym z ośrodków naukowych – mówi o wstydliwych kartach z historii kolonizacji Rzeszy Niemieckiej: „Niemieccy łowcy czaszek w Afryce w kontekście antropologiczno prawnym”.
Tom ten można pobrać w PDF bez odpłatności pod adresem: https://www.academia.edu/44554525/
Słowa kluczowe: Nubia, chrześcijaństwo w Nubii, Ryszard Buchta, Południowy Sudan, Bahr Al-Ghazal, Leopold Janikowski, Stefan Szolc-Rogoziński, Klemens Tomczek, Muzeum Etnograficzne w Pieniężnie, Afryka Południowa, Irma Stern, Rwanda, Madagaskar, Rabearivelo, Ghana, Tamberma, kolonie niemieckie.